دکتر مایکل ری (Michale Ray) استاد بخش بازرگانی دانشگاه استنفورد، معتقد است که شفقت مهمترین بخش خلاقیت است. وی درباره شفقتی که عبارت از "احساساتی بودن غیرصمیمانه " است سخن نمی گوید، بلکه راجع به "ویژگی عمیق درونی که همه ما داریم (ولی تقریبا هرگز آن را تشخیص نداده و بدان عمل نمیکنیم) " و عبارت است از مهربانی توام با عشق که اول به خودمان و سپس به دیگران روا می داریم صحبت میکند. دکتر ری بر این باور است که این آن قسمت از ماست که توان خلاقیت نامحدود را در ما و در دیگران تشخیص میدهد.
حس درونی تفکر، انسان را قادر می‌سازد شرایطی را که وجود خارجی ندارند، در درون ذهن شبیهسازی نماید و به وی این امکان را میدهد تا در امکانات یکسان با سایرین برای خود فرصتهای بهتری بیافریند. در واقع امور خلاقیت شاید بیشتر اکتسابی باشد تا فطری و می‌توان با آموزشهایی این توانایی را در خود افزایش داد. مجموعه عواملی که باعث تشدید و ترغیب فرد به نوآوری میگردند به عوامل تشدیدکننده تعبیر میگردند که خود به دو بخش کلی انگیزه‌ها و ابزارها تقسیم می‌شوند که در اینجا توضیح داده می‌شوند.
انگیزه‌ها
انگیزه‌های ترغیبکننده به نوآوری، می‌توانند به خصوصیات و زندگی خصوصی افراد مربوط باشد و یا اینکه به اجتماع محل سکونت فرد بستگی داشته باشد که در اینجا دلایل بروز هر یک بررسی می‌شود:
انگیزه‌های بیرونی
به همه انگیزه‌هایی که از جامعه به فرد القاء میگردند گفته می‌شود که خود بر اثر موارد زیر ناشی میگردند.
می‌دانیم سرچشمه خلاقیت نیاز است. اغلب مواقع اگر نیازی در زندگی بشر مشاهده نشود، الزامی به خلاقیت وجود نخواهد داشت. نیازهای بشر معمولاً به طور یکنواخت بروز می‌یابند مگر در شرایطی استثنایی مانند بحرانهای مختلف از جمله بحرانهای طبیعی چون سیل، زلزله، آتشفشان، طوفان و همچنین بلایایی که خود انسان مسبب آنهاست که بارزترین آنها جنگ است.
نوع و دلیل بروز یک بحران در اینجا مد نظر نیست و آنچه حائز اهمیت است هجوم سیل عظیمی از نیازها پس از وقوع بحران است که می‌تواند در جامعه سبب یک انقلاب فکری در نزد افراد گوناگون گردیده و به شکل نوآوری و خلاقیت بروز نماید.
جامعه‌ای که در آن سیر صعودی پیشرفت حاکم باشد، هر روز از طرف تک تک اعضای خود شاهد خلاقیت و نوآوری است. در این جامعه نوآوری به قشر متفکر و اندیشمند محدود نگردیده و همه مردم را شامل می‌شود بطوریکه حتی تبهکاران نیز در این جامعه هر روز به فکر خلق روشی نو در روند کاری خود میباشند.
انگیزه‌های درونی
انگیزه‌هایی که از درون شخص، منشاء می‌گیرند را انگیزه‌های درونی می‌نامند که شامل موارد زیر میباشند:
این امر حتی بدون وجود هر گونه محرک خارجی ممکن است آگاهانه یا ناآگاهانه صورت گیرد و با داشتن هوشی متوسط و آموختن راه‌های افزایش تفکر خلاق، کاملاً قابل دسترسی برای همه نیازهای زندگی می‌باشد.
گاهی اوقات افراد در خود نیرویی احساس می‌کنند که همواره آنان را وا می‌دارد که در جهت کمک به دیگران و ارتقای سطح زندگی در جامعه، دست به نوآوری بزنند. این افراد از هر جنس و سن و شغلی می‌توانند باشند. به عنوان مثال خانمی در آمریکا که از آگهیهای تجاری تلویزیون ناراضی بود آنها را مطابق با ذوق خود مجدداً می‌نوشت.
بحرانهای شخصی نیز مانند بحرانهای جامعه، می‌توانند محرک بسیار قوی در امر نوآوری برای شخص باشند.
ابزارها
برخی فاکتورهای تعیین‌کننده برای دستیابی به تفکر خلاق وجود دارند که می‌توان از آنها به عنوان ابزارهای نوآوری یاد کرد. این ابزارها عبارتند از:
این عوامل راهکارهایی برای آموزش نوآوری و تفکر خلاق ارائه میدهند.
به طور کلی خلاقیت فرایندی است که طی زمان ادامه داشته و ابتکار، انطباق‌پذیری و تحقق از خصوصیات بارز آن به شمار می‌آیند و می‌تواند جوابگویی برای مشکلات باشد.
برخی از محققان اصولی برای مشخص شدن مرزهای خلاقیت تعریف نموده‌اند: اول اینکه خلاقیت متضمن پاسخ یا مفهومی نو باشد یا آنکه احتمال وقوع آن بسیار کم باشد. اما باید توجه داشت که نو بودن و اصالت با آنکه شرط لازم خلاقیت است اما کافی نیست. زمانی یک پاسخ را می‌توان بخشی از یک فرایند خلاقیت به شمار آورد که تا اندازه‌ای با واقعیت مطابقت داشته یا اصولاً واقعی باشد. دوم خلاقیت باید گره‌ای را بگشاید یا با وضعیتی تناسب داشته و یا مقصود معینی را برآورد. سوم، خلاقیت واقعی مشروط به دوام آن بینش ابتکاری، ارزیابی و تفسیر و رشد آن باشد. در جمله‌ای کوتاه می‌توان اینگونه بیان کرد «خیلی‌ها ایده‌های خوب دارند اما عده کمی آنها را عملی می‌کنند». همچنین یکی از عواملی که معمولاً با خلاقیت مربوط می‌دانند موضوع هوش است.
در جهان امروز بالاترین و بهترین تولید برای کشورهایی که بخواهند حرف اول را در دنیا داشته باشند تولید فکر نو و ایده است و این امر به خوبی ضرورت توجه به خلاقیت و پرورش آن را در کودکان و نوجوانان نشان می دهد. خلاقیت موهبتی است که در تمام انسان ها بالقوه موجود است اما ظهور و گسترش آن مستلزم شرایط مناسب است .
لفرانکویس خلاقیت را به عنوان کنجکاوی، اشتیاق به کشف و آزمایش کردن، تولید پاسخ های جدید به مسأله، حساسیت به مساله و توجه به رفتار خلاق خود تعریف می کند. خلاق بودن یعنی پدیده های عالم را متفاوت از دیگران دیدن همانند نیوتن وقتی که سیب از درخت بر زمین می افتد او چرخش سیب را به گونه متفاوتتر از دیگران میبیند و به دنبال طرح مساله و پاسخ به چرایی افتادن سیب از درخت می شود.
تحقیقات انجام شده در زمینه خلاقیت با آموزش نشان می دهد بر خلاف نظریه پردازان گذشته که خلاقیت را فرآیندی ارثی و ذاتی تلقی می کردند، خلاقیت را می توان به افراد به ویژه به کودکان و نوجوانان آموزش داد به عبارت دیگر بر خلاف تصور عامه مبنی بر این که فقط افراد معدودی خلاق بدنیا می آیند واقعیت این است که همه با این استعداد پا به این دنیا می گذارند و این آموزش و تجربه است که می تواند زمینه های شکوفایی و غنا بخشیدن هر چه بیشتر به این استعداد را فراهم آورد. از این رو در کشورهایی که از آموزش و پرورش پویا برخوردارند پرورش خلاقیت به عنوان یکی از مهمترین هدفها ی آموزش و پرورش مورد توجه قرار گرفته است.
ویژگی های افراد خلاق
۱- در کار اندیشیدن تا جایی که ممکن است از قالب و چهارچوب می گریزند.
۲-به وضع موجود رضایت نمی دهند و طالب تغییر هستند.
۳-درمواجه با مشکلات از خود صبر و مداومت بیشتری نشان می دهند و به دنبال راه حل مشکل میگردند.
۴-از شخصیتی پویا و استقلال طلب برخوردارند.
۵-در برخورد با پدیده ها کنجکاو هستند.
۶-فرد خلاق جهت دستیابی به ناشناختههای خود تلاش مضاعفی از خود نشان میدهند.
۷-قدرت ریسک و خطر پذیری بالایی دارند.
۸- عقاید خود را هر چند مخالف دیگران باشد مطرح میکند.
۹-از شکست مایوس نمیشوند.
۱۰-معمولا درونگرا هستند.
رشد خلاقیت در بچه ها
برای پرورش خلاقیت در کودکان می بایست به تمام ابعاد وجودی آنان اعم از بعد عاطفی، اجتماعی، شناختی، آموزشی و…. توجه شود. پرورش خلاقیت با عوامل محیطی مثل خانواده و اجتماع رابطه تنگاتنگی دارد. از جمله عواملی که در پرورش خلاقیت دخالت دارند می توان موارد زیر را نام برد.
۱-فراهم آوردن محیط غنی از فرهنگ
۲- برقراری جو عاطفی مناسب بین افراد خانواده
۳-ضمن توجه به تخیلات بچه ها، آنها را به سوی واقعیت سوق دادن
۴-توجه به پرورش حواس پنجگانه بچهها
۵-فراهم آوردن محیطی که امکان اشتباه کردن، تجربه کردن و ریسک کردن را به بچه ها بدهد.
۶-بردن بچهها به دامن طبیعت، نمایشگاههای هنری، موزهها، کارخانهها و….
۷-استفاده از اسباب بازی های فکری و ساختنی که بچه ها بتوانند ایده های مختلف را روی آن پیاده کنند مانند : استفاده از انواع پازلها، مدلسازی، جدولها و…..
۸-انجام کاردستی، استفاده بهینه از وسایل دور ریختنی، تهیه کلاژ و……
۹-تشویق بچهها به داشتن اندیشههای بکر و تازه
۱۰- توجه به سوالات عجیب و غیرمعمول بچهها
۱۱- توجه و احترام به عقاید و پیشنهادهای بچهها
۱۲- عدم مقایسه بچهها با هم
۱۳-قصه گفتن، اجرای نمایش، شرکت بچهها در گروه های شعر و موسیقی
۱۴-حذف تنبیهات بدنی
۱۵-تشویق بچهها به دستکاری اشیاء و عقاید
عوامل سرکوب خلاقیت
پرورش خلاقیت بدون توجه به پرورش شخصیت چندان مفید نیست. اعتماد به نفس پایین، نبود پشتکار، اضطراب، حساس نبودن به پدیدهها، تمایل به همرنگی و یکنواختی فکر از عواملی به شمار می روند که راه مسیر اندیشه خلاق را سد میکند.
خانه خلاقیت مادر و کودک فعالیتهای خود را با سوگیری شکوفایی و پرورش تفکر خلاق تعریف نموده و خود را مسئول ایجاد محیط و زمینه مناسب جهت بروز و ظهور خلاقیت در کودکان به عنوان نسل فردای ایران اسلامی می‌داند و سعی دارد با یاری نیروهای متخصص و متعهد خویش به کسب این هدف والا اقدام کند. خانه خلاقیت مکانی است جهت پرورش خلاقیت، نوآوری، اندیشه سیال و تیز محیطی است جهت کشف استعدادهای نهان و بالقوه کودکان در جهت تربیت نسلی مبتکر، خودشکوفا، معتمد به خویش و متعهد به ارزشها و آرمانهای والای انسانی.
