آزمون های
انفرادی هوش سال ها است که در کشورهای پیشرفته جهان مورد استفاده قرار می گیرد.
بسیاری از مدارس هوش کودکان را می سنجند و کارنامه هوشی هر دانش آموز بخشی از
پرونده تحصیلی وی را تشکیل می دهد.
نتایج
آزمون های هوشی نه تنها در پیش بینی موفقیت تحصیلی دانش آموزان بلکه، در زمینه
کلینیکی، در مشاوره و راهنمایی و نیز در تعیین مشکلات روانی به کار گرفته می شود.
در کشور
ما، استفاده از نتایج آزمون های هوشی در زمینه های بالا تا امروز بندرت صورت می
گیرد. به فرض اینکه کارکنان مدرسه ای هم، علاقمند به این امر باشند، آزمون هایی
برای استفاده وجود ندارد که مورد استفاده واقع گردد. تصمیم در مورد استثنایی بودن
یک دانش آموز، متاسفانه به صورت نظری اتخاذ می شود و چه بسا کودکانی که از لحاظ
هوش در سطح طبیعی قرار داشته و به یکی از صدها دلیل مختلف در کار درس موفق نیستند،
به مدارس استثنایی فرستاده می شوند. در سطح کودکان سرآمد نیز کار تصمیم گیری و
پذیرش دانش آموزان به مداری که برای «استعدادهای درخشان» فراهم آمد، متاسفانه با
استفاده از آزمونی کتبی اتخاذ می گردد و چه بسا کودکانی با هوش متوسط به این مدارس
می روند و سرآمدها و تیزهوشان بدان راه نمی یابند. نیاز به استفاده از آزمون های
هوشی در جامعه ما بر کسی پوشیده نیست. حتی، عامه مردم نیز بدین نیاز واقفند و
مراجعات مکرر اولیاء کودکان به بخش های روان شناسی و دانشکده های علوم تربیتی برای
سنجش هوش فرزندانشان نشانگر همین آگاهی است.
توجه به
لزوم انطباق آزمون های معتبر بین المللی برای استفاده در ایران از چندین ده سال
پیش در دانشگاه شیراز و برخی دانشگاه های دیگر کشور وجود داشته و آزمون های متعددی
برای استفاده در ایران مورد بررسی قرار گرفته و انطباق یافته است. از جمله این
آزمون ها هنجاریابی مقیاس هوش وکسلر برای دوره ی پیش دبستان (ویسپی) است که از سال
1364 آغاز گردید و کار هنجاریابی آن در سطح شیراز در سال 1367 خاتمه یافت.
ارائه
نتایج این کار در کنگره پژوهش های روان پزشکی و روان شناسی دانشگاه شهید بهشتی در
آذرماه شال 1368 و انتشار نتایج کار در مجلات علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز
و مجله دارو و درمان، گردید.
مقیاس
هوش وکسلر برای دوره ی پیش دبستان (ویسپی) سومین مقیاسی است که دیوید وکسلر
David Wechsler برای سنجش هوش فراهم آورده است. اولین مقیاس هوشی وکسلر در
سال 1939 به منظور سنجش هوش بزرگسالان انتشار یافت. این مقیاس بعدا مورد تجدید نظر
قرار گرفت و در سال 1955 با عنوان مقیاس هوشی وکسلر برای بزرگسالان (ویس) منتشر
شد. مقیاس دوم به عنوان مقیاس هوشی وکسلر برای کودکان (ویسک) در سال 1964 منتشر
گردید. مقیاس هوشی وکسلر برای دوره ی پیش دبستانی در سال 1967 و به منظور سنجش هوش
کودکان 4 تا 5/6 سال انتشار یافت.
هر سه
مقیاس یاد شده به صورت انفرادی اجرا می شوند و در شمار معروفترین مقیاس های هوشی
مورد استفاده در جهان می باشند.
وکسلر
هوش را «گنجایش فرد برای درک و فهم و فائق شدن بر محیط اطراف خویش» تعریف می کند و
هر سه مقیاس خود را در راستای این تعریف به وجود آورده است.
تست
وکسلر دربرگیرنده ی مجموعه ای آزمون برای ارزیابی توانائی های متفاوت است در ترکیب
آنها، گنجایش و توانایی هوش کلی را ارائه می دهد.
افزون بر
این هر سه مقیاس از دو قسمت کلامی و غیر کلامی (عملی) تشکیل شده است.
مبنای
این تقسیم بندی فایده عملی و ارزش تشخیصی است و به هیچ وجه نشانگر قبول وجود انواع
مختلف هوش نیست.
دلیل
تقسیم بندی مقیاس ها به آزمونهای متعدد اعتقاد به وجود هوش های متفاوت نبوده بلکه
فایده عملی آن است و هدف آن است که آزمایشگر ضعف و قوت آزمودنی را در زمینه های
مختلف دریابد و تاثیرات کاستی یا فراوانی توانایی خاص بر رشد فکری کودک را بسنجد.
از نظر
وکسلر هوش یک ویژگی پیوسته است. این خصوصیت در تمام سنین یکی است و به این معنا
نیست که هوش در دوره ی خردسالی چیزی و در دوره ی کودکی یا نوجوانی و بزرگسالی چیز
دیگری باشد. آنچه موجب همبستگی اندک هوش نوزادان باهوش در دوره های بعد شده، این
است که در دوره ی خردسالی یعنی سنین کمتر از چهارسال، ویژگی هایی که از مجموعه آن
به هوش تعبیر می شود، یا هنوز بروز نکرده یا بدان درجه از رشد و توسعه نرسیده اند
که قابلیت سنجش داشته باشند.
به عنوان
مثال لازمه ی سنجش آگاهی کودک بر واژه ها، (Vocabulary)،
آغاز تکلم است. بنابراین چنین سنجشی پیش از آغاز این مرحله ممکن نیست.
همینطور
است توانایی کودک در بازسازی اشکال هندسی که پیش از برقراری تعادل و هماهنگی حرکتی
در ساختمان جسمانی کودک، قابل اندازه گیری نیست.
بنابراین
عدم همبستگی هوش نوزادان با کودکان، جوانان و بزرگسالان ناشی از عدم قابلیت آزمون
های هوشی نیست بلکه به واسطه ی عدم بروز قابلیت های رفتاری و اشکال در برقراری
ارتباط میان آزمایشگر و آزمودنی است.
وکسلر
سومین مقیاس هوشی خود، یعنی ویپسی را بر این فرض بنا نهاده است که کودک در دوره ی
4 تا 6 سالگی در خصوصیتی که از آن به هوش تعبیر می شود به طور کامل بهره ور است و
می تواند آن را به صورت های گوناگون به نمایش بگذارد.
وکسلر
هوش را در دوره ی 4 تا 6 سالگی، برخلاف نظر برخی از روان شناسان حسی ـ حرکتی نمی
داند و معتقد است علی رغم دشواری تشخیص این که کدام ویژگی در این دوره ی هوش و
کدامیک هوش نیست، می توان به سنجش آن پرداخت.
شایان
ذکر است که کارائی مقیاس ویسپی در تشخیص مشکلات کودکان و تصمیم گیری درباره ی آن
بستگی زیاد به مهارت آزماینده در اجرا و نمره گذاری مقیاس دارد.
افزون بر
این، توانایی و مهارت آزماینده در تعبیر و تفسیر اطلاعات حاصل از سنجش نیز شرط
لازم است.
تذکر این
نکته ضروری است که هدف از سنجش هوش فقط طبقه بندی آزمودنی ها در گروه های مختلف
هوشی نیست بلکه هدف اصلی درک و آگاهی بر توانایی ها و نقاط ضعف آزمودنی است.
در
راستای این هدف آزماینده باید در نظر گرفتن نمرات حاصل از آزمون های مختلف مقیاس و
به کمک مشاهدات خود و توجه به خطای استاندارد اندازه گیری، تصویر دقیقی از توانائی
های آزمودنی و نقاط ضعف او بدست آورد.
