در جهان امروز بالاترین و بهترین تولید برای کشورهایی که بخواهند حرف اول را در دنیا داشته باشند تولید فکر نو و ایده است و این امر به خوبی ضرورت توجه به خلاقیت و پرورش آن را در کودکان و نوجوانان نشان می دهد. خلاقیت موهبتی است که در تمام انسان ها بالقوه موجود است اما ظهور و گسترش آن مستلزم شرایط مناسب است .
لفرانکویس خلاقیت را به عنوان کنجکاوی، اشتیاق به کشف و آزمایش کردن، تولید پاسخ های جدید به مسأله، حساسیت به مساله و توجه به رفتار خلاق خود تعریف می کند. خلاق بودن یعنی پدیده های عالم را متفاوت از دیگران دیدن همانند نیوتن وقتی که سیب از درخت بر زمین می افتد او چرخش سیب را به گونه متفاوتتر از دیگران میبیند و به دنبال طرح مساله و پاسخ به چرایی افتادن سیب از درخت می شود.
تحقیقات انجام شده در زمینه خلاقیت با آموزش نشان می دهد بر خلاف نظریه پردازان گذشته که خلاقیت را فرآیندی ارثی و ذاتی تلقی می کردند، خلاقیت را می توان به افراد به ویژه به کودکان و نوجوانان آموزش داد به عبارت دیگر بر خلاف تصور عامه مبنی بر این که فقط افراد معدودی خلاق بدنیا می آیند واقعیت این است که همه با این استعداد پا به این دنیا می گذارند و این آموزش و تجربه است که می تواند زمینه های شکوفایی و غنا بخشیدن هر چه بیشتر به این استعداد را فراهم آورد. از این رو در کشورهایی که از آموزش و پرورش پویا برخوردارند پرورش خلاقیت به عنوان یکی از مهمترین هدفها ی آموزش و پرورش مورد توجه قرار گرفته است.
ویژگی های افراد خلاق
۱- در کار اندیشیدن تا جایی که ممکن است از قالب و چهارچوب می گریزند.
۲-به وضع موجود رضایت نمی دهند و طالب تغییر هستند.
۳-درمواجه با مشکلات از خود صبر و مداومت بیشتری نشان می دهند و به دنبال راه حل مشکل میگردند.
۴-از شخصیتی پویا و استقلال طلب برخوردارند.
۵-در برخورد با پدیده ها کنجکاو هستند.
۶-فرد خلاق جهت دستیابی به ناشناختههای خود تلاش مضاعفی از خود نشان میدهند.
۷-قدرت ریسک و خطر پذیری بالایی دارند.
۸- عقاید خود را هر چند مخالف دیگران باشد مطرح میکند.
۹-از شکست مایوس نمیشوند.
۱۰-معمولا درونگرا هستند.
رشد خلاقیت در بچه ها
برای پرورش خلاقیت در کودکان می بایست به تمام ابعاد وجودی آنان اعم از بعد عاطفی، اجتماعی، شناختی، آموزشی و…. توجه شود. پرورش خلاقیت با عوامل محیطی مثل خانواده و اجتماع رابطه تنگاتنگی دارد. از جمله عواملی که در پرورش خلاقیت دخالت دارند می توان موارد زیر را نام برد.
۱-فراهم آوردن محیط غنی از فرهنگ
۲- برقراری جو عاطفی مناسب بین افراد خانواده
۳-ضمن توجه به تخیلات بچه ها، آنها را به سوی واقعیت سوق دادن
۴-توجه به پرورش حواس پنجگانه بچهها
۵-فراهم آوردن محیطی که امکان اشتباه کردن، تجربه کردن و ریسک کردن را به بچه ها بدهد.
۶-بردن بچهها به دامن طبیعت، نمایشگاههای هنری، موزهها، کارخانهها و….
۷-استفاده از اسباب بازی های فکری و ساختنی که بچه ها بتوانند ایده های مختلف را روی آن پیاده کنند مانند : استفاده از انواع پازلها، مدلسازی، جدولها و…..
۸-انجام کاردستی، استفاده بهینه از وسایل دور ریختنی، تهیه کلاژ و……
۹-تشویق بچهها به داشتن اندیشههای بکر و تازه
۱۰- توجه به سوالات عجیب و غیرمعمول بچهها
۱۱- توجه و احترام به عقاید و پیشنهادهای بچهها
۱۲- عدم مقایسه بچهها با هم
۱۳-قصه گفتن، اجرای نمایش، شرکت بچهها در گروه های شعر و موسیقی
۱۴-حذف تنبیهات بدنی
۱۵-تشویق بچهها به دستکاری اشیاء و عقاید
عوامل سرکوب خلاقیت
پرورش خلاقیت بدون توجه به پرورش شخصیت چندان مفید نیست. اعتماد به نفس پایین، نبود پشتکار، اضطراب، حساس نبودن به پدیدهها، تمایل به همرنگی و یکنواختی فکر از عواملی به شمار می روند که راه مسیر اندیشه خلاق را سد میکند.
